Sanat toplum için mi yapılır yoksa sanat için mi ? tartışmasına kabataslak bir tüketici gözüyle bakıp fikirlerimi aktarmak istiyorum. Tüketici dememin nedeni, tüketim toplumunda olduğumuz ve artık sanatsal değer içeren her şeyi bilerek veya bilmeyerek tükettiğimiz için.

Tartışmaya giriş yapmadan önce bu konudan bağımsız düşünülmeyecek bir konuya da değinmek gerek. Diğer her şey gibi sanat da boyut değiştirdi ve tüketilecek bir boyuta geçti. Metalaştı. Para odaklı yapılan işlerde işin niteliğinden çok ne kadar para getireceği konusu üzerinden yoğunlaşıldı. Günümüz sanatında da biraz böyle oldu.

Para odaklı sanat icra eden sanatçının kaygıları sanatın estetik boyutu ya da toplumsal açıdan karşılık bulması değildir. Tek amacı daha fazla para kazanmaktır.

Tartışmaya gelirsek ;

Yüzyıllardır süregelen popüler tartışmalardan birisi de bu konu. Bir tarafta sanatın sanat için olduğunu söyleyenler diğer tarafta sanat toplum için yapılmalı diyenler. İki tarafında müridi çok.

Toplum için yapılır demek aşırı saçma bana göre, çünkü sanat uzmanlaşma gerektiren dalları içeriyor. Uzmanlaşmadan kastım kişisellik içeren bir alan. Toplum için yapıldığı takdirde kişisellikten çıkıp toplumsallaşması gerekir ki bu facia olur.

Toplum için yaparsan tabana yayman gerek yapacağın işi. Herkesin anlaması falan gerekeceği için işin bir özelliği kalmaz. İlkokulda çizdiğimiz resimler gibi lan, iğrenç bir durum çıkar ortaya. Sanat filmi diye sunulan eserlerin kamu spotu tadında olması ne kadar korkunç bir görüntü olur siz düşünün artık. Bir sanat galerisine gitseniz anlarsınız ne demek istediğimi.

Sanat, yapılması için refah durumunun yüksek olması şart koşulmuş bir etkinlikler silsilesidir kimine göre. Rönesans Avrupa’sında zirveyi yakalamıştır.  günümüzde o dönemde yapılan eserlere nitelik açısından ulaşılamamaktadır. Fildişi kulelerde yaşayan toplumdan uzak entelektüel olarak gösterilen kişilerce yapılması toplumun tabanı olan halk tarafından zaman zaman tepki oluştursa da sanatın toplum için olanı hala tam olarak kabul görememiştir. Verilen en iyi eserlerin ”sanat sanat içindir”  görüşüne sahip sanatçılar tarafından yapıldığı ise su götürmez bir gerçek.

Yanlış anlaşılmasın, sanat fildişi kulelerde yapılması gereken ve toplumdan kopuş gerektiren bir eylem değil. Böyle bir şart yok. Olamaz da zaten. Sanatçının bazı zamanlarda toplum içinde gözlem yapmasını oluşturacağı sanat eseri için gerekli görüyorum. Burada gözlem yapması sanatını toplum için yaptığı anlamına gelmiyor. Oluşturduğu eserde toplumdan parçalar bulunması da sanatı toplum için yaptığı veya bundan sonraki eserlerinde toplum için yapması gerektiği anlamına gelmez. Sanatçı sanatı istediği şekilde yapabilir. Benim fikrime göre sanatı sanat için yapmalıdır.

Çıplaklık içermesi lazım sanatın, günah ögeler içermeyen şeye ben sanat demem. Kenan paşa gibi nü tablolar çizmek sanattır mesela. Kenan paşa sanatını sanat için yaptı, toplum için yaptığı tek şey 1980 darbesidir. Tabi, bu darbe bizim için facia olmuştur o ayrı mesele. 🙂

Konuyla alakalı Can yücelin şiiri ;
ars gratia artis

aslan gene zehirlenmiş yatıyor alkol kuyusunun başında
yeleleri mızrak mızrak hep kurumuş kusmuktan
öylesine kanlanmış ki gözlerinin akları, taşların üstüne kaydı kayacak
karnına çekiyor bidüzüye ayaklarını,
tırnaklarını kesmek isteyen biri var da sanki, o istemiyor
dört yöne birden gitmek üzre yüzü, gerilmeler, seyrilmeler..
ama bir şiir aslanı ne de olsa,
kafasını kusmuklardan kaldırıp ikidebir
“ars gratia artis” diye inliyor
yani sanat sanat içindir diyor!..

**************************************************